Utrecht in Dutch

 

“En hoe verder hij ging, des te langer was zijn terugweg.” Dit is een citaat van C.C.S. Crone, een van de literaire grootheden die Utrecht heeft voortgebracht, over de aantrekkingskracht van de stad. Als je eenmaal in deze UNESCO City of Literature geweest bent, wil je altijd terug.

Ga maar na: een stad gelegen in het midden van Nederland met een geschiedenis van bijna tweeduizend jaar. Een grote stad met een kleinstedelijk karakter, behorend tot de vijf gelukkigste steden van de wereld. Dat is Utrecht. Een stad rijk aan de mooiste grachten, 340.000 inwoners en 159 nationaliteiten. Een stad boordevol aantrekkelijke pleinen en steegjes met authentieke cafés, wijn- en koffiebars en indrukwekkende, oogstrelende monumenten. Prachtig, vind je niet? Een typisch Nederlandse stad, zoals die in reisgidsen worden aangeprezen. Maar laten we eens wat dieper kijken, want Utrecht is ook een stad vol onverwachte schatten. Of je nu inwoner bent of bezoeker, je staat er versteld van hoeveel het er zijn.

Utrecht begon als Romeinse nederzetting. De blauwgroene wateren die de stad dooraderen zijn aftakkingen van de Oude Rijn. De vitale uitstraling van Utrecht is niet alleen te danken aan haar meanderende waterlopen, maar ook aan de literatuur, die je overal in de stad tegenkomt. Zowat op elke straathoek tref je literaire teksten aan: op gevels, borden, gedenkstenen en straatverlichting. Elke zaterdag houwt een steenhouwer één letter uit in een steen op straat voor een nooit eindigend gedicht, “De Letters van Utrecht”, waar verschillende dichters van het Utrechts dichtersgilde aan werken en hebben gewerkt. De vorming van woorden spreidt zich uit over maanden, die van zinnen over jaren.

Utrecht is de woonplaats van honderden schrijvers, dichters en journalisten. De stad heeft een uitgebreid netwerk van boekwinkels en bibliotheken en de grootste faculteit Geesteswetenschappen van Nederland. Bovendien is er het hoofdkantoor van de grootste uitgeverij van het land gehuisvest. Virginia Woolf, die de stad bezocht in de jaren dertig, was verrast door de overvloed aan boeken die er te koop waren: “Het wemelt er van de boekwinkels, met een aanbod van Engelse, Franse en Duitse werken dat niet onderdoet voor het aantal Nederlandse titels.” Het literaire karakter van Utrecht komt echter bovenal tot uitdrukking in de vele literaire evenementen die overal in de stad worden gehouden: her en der worden literaire avonden georganiseerd, zelfs in danszalen en kroegen. Ook worden er stadswandelingen gehouden langs verschillende straatgedichten, en in Salon Saffier wordt in theatrale vorm aandacht besteed aan schrijvers en dichters. Elke dag vindt er wel ergens een groot of klein literair evenement plaats. Het Literatuurhuis is de grootste organisator van literaire evenementen in Utrecht. Het bureau voor “UNESCO City of Literature” is onderdeel van het Literatuurhuis, dat gevestigd is in een karakteristiek grachtenpand aan de Oudegracht. Naast kantoorruimte beschikt het over een klein theater waar elke week literaire activiteiten worden gehouden. Het Literatuurhuis organiseert onder meer het International Literature Festival Utrecht (ILFU), dat elk jaar in september wordt gehouden en inmiddels honderden internationale schrijvers, dichters, vertalers, kunstenaars en musici te gast heeft gehad, onder wie Nick Cave, Michel Houellebecq, Paul Auster en PJ Harvey. De Nacht van de Poëzie, het grootste poëziefeest van Nederland, maakt deel uit van het ILFU Festival. Dit evenement, dat sinds 1980 ieder jaar plaatsvindt in de concertzaal van TivoliVredenburg, is inmiddels uitgegroeid tot een icoon van de literaire podiumkunsten. Tijdens dit ongeveer acht uur durende festival treden twintig dichters op voor een 2000-koppig publiek, waarbij hun optredens worden afgewisseld met muzikale intermezzo’s.

De stad is op literair gebied altijd al koploper geweest. Het Utrechts Psalter, dat in ca. 830 is gemaakt, behoort tot de literaire parels uit het verleden. Het is het beroemdste middeleeuwse handschrift in Nederland en ook het eerste gedrukte boek van de Noordelijke Nederlanden (1473), en prijkt op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Het gunstige literaire klimaat in de stad trok schrijvers en denkers aan als Descartes, Locke en Hegel. Al in de zestiende eeuw bewogen ook vrouwelijke schrijvers zich in de intellectuele kringen van de stad.

Opmerkelijk is dat Utrecht vandaag de dag tot de steden met de jongste bevolking behoort: 70% van de 340.000 inwoners is jonger dan 45! De vele hogescholen en de universiteit zorgen voor een constante toestroom van jonge mensen. Dat geeft een frisse en ondernemende sfeer aan de historische binnenstad.

“Utrecht, City where you learn to read” is het motto van City of Literature. De keuze van Nijntje als literaire mascotte sluit daar mooi op aan. Miljoenen kinderen hebben immers leren lezen met Nijntje en wereldwijd zijn er maar liefst 85 miljoen Nijntjeboeken verkocht. De geestelijke vader van Nijntje, Dick Bruna, kwam uit Utrecht.

Met haar nieuwe generatie schrijvers en dichters, talloze boekwinkels en uitgevers, vele literaire evenementen en een literatuurgeschiedenis van 13 eeuwen is en blijft Utrecht een literaire topbestemming. Als UNESCO City of Literature streeft Utrecht ernaar een internationale literaire “hub” te zijn; een plek waar je leert lezen, schrijvers ontmoet en nieuwe boeken ontdekt uit alle windstreken van de wereld.